درمان ام اس شامل یک رویکرد چند وجهی است که با هدف کمک به کنترل و تخفیف علائم و عوارض ام اس و همچنین بهبود کیفیت زندگی بیماران ارائه می شود. ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری مزمن و اغلب ناتوان کننده است که بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) که شامل مغز و نخاع است، تأثیر می گذارد. علت ام اس هنوز ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که ام اس یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به غلاف محافظ (میلین) که رشته های عصبی را می پوشاند، حمله می کند و باعث التهاب و آسیب می شود. این امر ارتباط بین مغز و بقیه بدن را مختل می کند و منجر به طیف گسترده ای از علائم می شود.
درمان ام اس هم شامل دارو درمانی می شود و هم روشهای توانبخشی همچون فیزیوتراپی در منزل و کاردرمانی در منزل.
انواع مختلفی از ام اس وجود دارد که بر اساس پیشرفت بیماری طبقه بندی می شوند:
ام اس عود کننده- فروکش کننده (RRMS): شایع ترین شکل است که با حملات مشخص شده از علائم عصبی جدید یا افزایشی (عود) و به دنبال آن دوره های بهبودی نسبی یا کامل (بهبود) مشخص می شود.
ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS): یک دوره اولیه عود کننده- فروکش کننده را دنبال می کند. بسیاری از افراد مبتلا به RRMS در نهایت به SPMS تبدیل می شوند که با بدتر شدن پیش رونده عملکرد عصبی در طول زمان مشخص می شود.
ام اس پیشرونده اولیه (PPMS): با بدتر شدن مداوم عملکرد عصبی از ابتدا، بدون عود یا بهبودی اولیه مشخص می شود.
ام اس پیشرونده عود کننده (PRMS): یک نوع نادر است که با بدتر شدن پیوسته بیماری از ابتدا مشخص می شود، با عود حاد اما بدون بهبودی.
علائم ام اس
علائم ام اس بسته به محل و شدت آسیب عصبی بسیار متفاوت است. آنها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- خستگی
- مشکل در راه رفتن
- بی حسی یا گزگز
- ضعف عضلانی
- اسپاستیسیتی (سفتی و اسپاسم غیر ارادی عضلانی)
- مشکلات هماهنگی و تعادل
- اختلال عملکرد مثانه و روده
- مشکلات بینایی
- تغییرات شناختی، از جمله مشکلات حافظه و تمرکز
- افسردگی و تغییرات عاطفی
درمان ام اس
هیچ درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد، اما چندین روش درمانی می تواند به مدیریت علائم، کاهش عود و کند کردن پیشرفت بیماری کمک کند.
درمان های اصلاح کننده بیماری (DMTs)
DMT ها داروهایی هستند که برای اصلاح سیر بیماری طراحی شده اند. آنها می توانند دفعات و شدت عود را کاهش دهند و پیشرفت ناتوانی را کاهش دهند. این شامل:
داروهای تزریقی:
اینترفرون بتا (به عنوان مثال، آوونکس، ربیف، بتاسرون): پاسخ ایمنی را تعدیل می کند.
گلاتیرامر استات (کوپاکسون): پروتئین پایه میلین را تقلید می کند و پاسخ ایمنی را از حمله به میلین منحرف می کند.
داروهای خوراکی:
فینگولیمود (Gilenya): سلول های ایمنی را در غدد لنفاوی به دام می اندازد و از حمله آنها به CNS جلوگیری می کند.
تری فلونوماید (Aubagio): عملکرد سلول های ایمنی خاص را مهار می کند.
دی متیل فومارات (Tecfidera): مسیر Nrf2 را فعال می کند که به محافظت در برابر التهاب و استرس اکسیداتیو کمک می کند.
درمان های علامتی
مدیریت علائم برای بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به ام اس بسیار مهم است. درمان ها عبارتند از:
داروهای خستگی: مودافینیل (Provigil)، آمانتادین و سایر محرک ها.
شل کننده های عضلانی: باکلوفن، تیزانیدین و سایر داروها برای کاهش اسپاستیسیتی.
مدیریت درد: گاباپنتین، پره گابالین و سایر داروها برای درد نوروپاتیک.
اختلال عملکرد مثانه: داروهای آنتی کولینرژیک مانند اکسی بوتینین.
افسردگی و تغییرات عاطفی: داروهای ضد افسردگی و مشاوره.
توانبخشی ام اس
توانبخشی یکی از جنبه های مهم مدیریت و درمان ام اس است که هدف آن حفظ و بهبود عملکرد، افزایش استقلال و بهبود کیفیت زندگی است. خدمات توانبخشی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
فیزیوتراپی: به بهبود تحرک، قدرت، تعادل و هماهنگی کمک می کند. متخصصان فیزیوتراپی در منزل نارمک برنامه های ورزشی فردی را طراحی می کنند، وسایل کمک حرکتی را توصیه می کنند و تکنیک های حفظ انرژی را آموزش می دهند.
کاردرمانی: بر بهبود مهارت های زندگی روزمره، وظایف مربوط به کار و مدیریت خانه تمرکز دارد. متخصصان کاردرمانی در منزل ممکن است تجهیزات و استراتژی های تطبیقی را برای مدیریت خستگی توصیه کنند.
گفتار درمانی: به مشکلات گفتار و بلع کمک می کند. گفتار درمانگران همچنین به اختلالات شناختی – ارتباطی کمک می کنند.
مشاوره روانشناسی: برای مقابله با تأثیر عاطفی ام اس پشتیبانی می کند. روانشناسان و مشاوران می توانند در مدیریت استرس، راهبردهای مقابله و درمان افسردگی و اضطراب کمک کنند.
کاردرمانی ام اس در منزل
کاردرمانی برای افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) بر بهبود کیفیت زندگی آنها از طریق کمک به مدیریت علائم، بهبود توانایی های عملکردی و حفظ استقلال تمرکز دارد.
اهداف کاردرمانی
به حداکثر رساندن استقلال: کمک به افراد در انجام فعالیت های روزانه مانند لباس پوشیدن، حمام کردن، آشپزی و کار کردن.
مدیریت خستگی: آموزش تکنیک های صرفه جویی در انرژی و راه های مدیریت خستگی، یکی از علائم رایج ام اس.
تطبیق فعالیت ها: اصلاح وظایف و محیط ها برای آسان تر و ایمن تر کردن آنها.
بهبود عملکرد شناختی: استراتژی هایی برای تقویت حافظه، توجه و مهارت های حل مسئله.
تقویت تحرک و قدرت: تمرینات و فعالیت هایی برای حفظ یا بهبود قدرت بدنی، هماهنگی و تعادل.
حمایت عاطفی: پرداختن به تأثیر روانی ام اس و ارتقای بهزیستی روانی.
مداخلات و تکنیک های کاردرمانی در درمان ام اس
- تقسیم وظایف به مراحل کوچکتر و قابل مدیریت تر.
- استفاده از تجهیزات تطبیقی، مانند ابزارهای تخصصی آشپزخانه و سرویس های بهداشتی
- تنظیم مجدد فضاهای زندگی برای کاهش خطر سقوط و افزایش دسترسی.
- برنامه ریزی فعالیت ها برای جلوگیری از اعمال بیش از حد.
- اولویت بندی کارها و واگذاری فعالیت های کمتر مهم.
- برنامه ریزی استراحت در طول روز.
- استفاده از وسایل کمکی حافظه مانند برنامه ریزها، آلارم ها و …
- آموزش تکنیک های حل مسئله و مهارت های تصمیم گیری.
- انجام تمرینات ذهنی برای تقویت عملکردهای شناختی.
- تمرینات تقویتی و کششی متناسب با توانایی های فرد.
- آموزش تعادل و هماهنگی برای کاهش خطر سقوط.
- تمرینات هوازی برای بهبود سلامت کلی قلب و عروق و استقامت.
- معرفی و آموزش استفاده از وسایل کمکی مانند ویلچر، واکر یا عصا.
مزایای کاردرمانی
- بهبود زندگی روزانه: توانایی بهبود یافته برای انجام وظایف روزمره به طور مستقل.
- افزایش ایمنی: کاهش خطر سقوط و تصادف.
- مدیریت بهتر علائم: استراتژی‌های مؤثر برای مدیریت خستگی، مسائل شناختی و محدودیت‌های فیزیکی.
- بهبود سلامت روان: پشتیبانی در مقابله با چالش های عاطفی زندگی با ام اس.
- کیفیت زندگی بیشتر: بهبود کلی در رفاه و رضایت از زندگی.
