توانبخشی انگشتان دست جهت انجام کارهای ریز روزمره برای هر انسانی پس از آسیب های تاندونی امری ضروری است. اینکه کاردرمانی دست و توانبخشی انگشتان دست چه زمانی پس از آسیب شروع شود بستگی به نوع آسیب تاندونی دارد . در ابتدای مقاله بهتر است تعریف مختصری از واژه گانی داشته باشیم که در این مقاله به کرات استفاده می شوند و ممکن است برای کاربر کمی نا آشنا باشد.

توانبخشی انگشتان دست

تاندون چیست ؟

تاندون عضله را به استخوان متصل می نماید و بدین ترتیب باعث ایجاد حرکت در مفصل می شود. جهت آشنایی بیشتر با توانبخشی انگشتان دست ابتدا به تقسیم بندی تاندون های دست می پردازیم ، گروه عضلات و تاندون های خم کننده و گروه دیگر عضلات و تاندون های باز کننده دست .

عضلات خم کننده دست از قسمت جلوی ساعد شروع شده و به انتهای انگشتان دست و شست دست متصل می گردند. و خود این عضلات خم کننده به دو گروه سطحی و عمقی تقسیم بندی می شوند.

تاندونها جهت عبور از سطح مچ دست و انگشتان از داغل غلافی از جنس سینوویوم عبور میکنند این غلافها تاندونهارا به استخوان نزدیک نگه میدارند و موجب بهبود عملکرد مکانیکی تاندوها  می شوند.

آسیب تاندونهای خم کننده دست می تواند به دلیل بریدگی های باز مثل شکستن شیشه یا لیوان شیشه ای در دست تفاق بیفتد. از دیگر دلایل آسیب تاندونهای خم کننده تصادفاتی است که منجر به شکستگی استخوان و یا له شدگی می شود و همچنین بعضی از ورزش های حرفه ای نظیر فوتبال، راگبی و … می تواند آسیب به تاندون را سبب شوند.

شیوع آسیب های تاندونهای خم کننده دست که نیاز به توانبخشی انگشتان دست دارد در آقایان و در سنین ۲۰ تا ۲۹ سال بیشتر است .آسیب تاندون خم کننده انگشت کوچک بیشترین مورد را در بین عضلات خم کننده دارد.

از نظر آناتومیکی ۵ ناحیه در دست وجود دارد که به ترتیب بین اعداد یونانی | تا V تقسیم بندی میشوند که اگر در هر کدام از این نواحی آسیب تاندون دست اتفاق بیفتد عوارض عمل تاندون دست متفاوت بوده و کاردرمانی دست باید با رویکرد مختلفی انجام شود .

شایعترین جایی که در دست در تقسیم بندی نواحی تاندونهای خم کننده دچار آسیب و چسبندگی می شود ناحیه II  می باشد جایی که تاندونهای خم کننده توسط غلاف تاندونهای خم کننده احاطه می شوند .

 

پارگی وکنده شدن تاندونهای دست معمولا با روش جراحی درمان می شوند هر چند که روشهای جراحی در هر کدام از این نوع آسیب ها متفاوت می باشد. در بین هر نوع از این آسیبها یکی از سخت ترین نواحی ناحیه II می باشد چه از نظر جراحی و چه از نظر توانبخشی انگشتان دست ، زیرا چسبندگی تاندونهای خم کننده به غلاف فلکسوری یا خم کننده بسیار شایع است و ممکن است جراح مجبور به مداخله مجدد جهت رهاسازی شود و به درمان چسبندگی تاندونهای دست بپردازد.

توانبخشی انگشتان دست

توانبخشی زود هنگام انگشتان دست ، ۶ تا ۸ هفته اول پس از جراحی با هدف محافظت از تاندون جراحی شده انجام میشود.کاردرمانی و توانبخشی انگشتان دست در این مرحله می تواند شامل موارد زیر باشد :

• آموزش اولیه مراقبت از تاندون به بیمار

• ساختن ارتز یا اسپیلنت برای بیمار جهت محافظت از تاندون

• کنترل ادم و تورم دست

• محافظت از زخم

• ورزشها و تمرینهای اولیه پس از جراحی

ارتز ها واسپیلنتها به بیمار اجازه میدهند که مفاصل و تاندونها را تا دامنه مشخصی تکان دهند که پس از جراحی برای تاندون جراحی شده مشکلی پیش نیاید. می توان ار تسپیلنتهای پیش ساخته استفاده کرد یا ارتز مخصوصی برای بیمار ساخت.

از نظر تمرین درمانی در این مرحله میتوان به متحرک سازی (موبیلیزیشن) ، انجام حرکت پسیو کنترل شده ، حرکت اکتیو کنترل شده و تمرینهای قراردهی و نگهداری (place hold) اشاره کرد.

همچنین ممکن است در طول دوره بی حرکتی ، کاردرمانگر دست هیچ تمرین خاصی را در یه بازه زمانی مشخص به بیمار توصیه نکند تا محافظت از تاندون دست به حداکثر برسد .

حرکت پسیو کنترل شده را میتوان توسط کاردرمانگر ، دست سالم بیمار و یا دستگاهCPM انجام داد این حرکات فشار کمتری نسبت به حرکت فعال کنترل شده بر روی تاندون ایجاد میکند البته شایان ذکر است که باید در دامنه خاص و تحت نظر متخصص کاردرمانی و در مرکز تخصصی دست این کار انجام شود .

در تمرین place hold کاردرمانگر یا دست سالم بیمار انگشت آسیب دیده را تا دامنه مشخصی خم می کند و سپس بیمار می بایست با کمک تاندون جراحی شده آن زاویه را نگه داشته و حفظ نماید .

در حرکت اکتیو کنترل شده نیز بیمار خودش بدون هیچ مقاومتی تاندون جراحی شده را خم و صاف می نماید و به تدریج دامنه میانی  ودر نهایت به دامنه نهایی مفصل می رسد و حرکت مفصل را کامل انجام می دهد.

با گذر زمان نیز توانبخشی انگشتان دست پیشرفت می کند . مداخلات کاردرمانی که در ادامه روال توانبخشی انگشتان دست انجام می شوند عبارتند از :

• تقویت قدرت گریپ یا فشردن

• انجام و بدست آوردن الگوهای کاربردی – عملکردی مثل آرایش کردن و در مجموع انجام کارهای روزمره ، بازگست به کار

• انجام تمرینات مقاومتی درجه بندی شده جهت تقویت تاندون آسیب دیده با وسایل کاردرمانی دست

اینکه چه زمانی کاردرمانی دست برای بیمار شروع شود برای هر بیمار متفاوت می باشد. ممکن است برای یک بیمار از زمانی که در بیمارستان حضور دارد کاردرمانی دست شروع شود، برای بیماردیگر در مرکز تخصصی دست و برای بیمار دیگر کاردرمانی دست در منزل انجام شود .

توانبخشی انگشتان دست چگونه انجام میشود ؟

در دهه های گذشته دانش در مورد تاندون ، عملکرد ، ساختار و بیومکانیک بسیار بیشتر شده است. این دانش بر روند توانبخشی انگشتان دست نیز اثر گذاشته و اینکه کاردرمانگر چه روش درمانی را انتخاب نماید موثر است.

هدف کاردرمانی دست پس از آسیب تاندون دست عبارتست از :

• جلوگیری از آسیب به تاندون

• افزایش سرعت ترمیم تاندونهای آسیب دیده

• جلوگیری از تشکیل بافت اسکار

• به حداکثر رساندن لغزش تاندون و درنهایت

• باز گرداندن حرکت و عملکرد دست.

اینکه کاردرمانگر از چه روش و راه کارهایی برای توانبخشی انگشتان دست استفاده کند به عوامل زیر ارتباط دارد :

• ماهیت آسیب ( آسیب باز باشد یا بسته باشد)
• مرحله توانبخشی انگشتان دست ( بلافاصله پس از جراحی یا سه ماه بعد از جراحی و یا بیشتر )
• قدرت ترمیم ( تعداد تاندونهایی که در حال ترمیم هستند )
• آسیب های همراه ( آسیب به استخوان ، عصب ، عروق و لیگامانها)
• تاریخچه وضعیت پزشکی قبل از آسیب و سازگاری با برنامه توانبخشی.

آموزش به بیمار جهت پیگیری کاردرمانی دست پس از جراحی یکی از عوامل تاثیر گذار بر ادامه توانبخشی انگشتان دست بوده که خود مهمترین عامل در بهبودی پس از عمل جراحی می باشد .

اسپیلنت و ارتز بلافاصله پس از جراحی تجویز می شود تا از فشار بیش از حد به تاندون جلوگیری کند ولی اجازه حرکت مفاصل را در دامنه هایی که بی ضرر و بیخطر است را میدهد . وضعیت دهی صحیح  دست و مفاصل حین ساخت اسپیلنت بسیار ضروری است .بنابر این در نظر داشته باشید زاویه مفاصل حین ساخت اسپیلنت بسیار مهم است .

هدف اولیه تمرینات و ورزشهای دست، لغزش ۳ تا ۵ میلیمتری تاندون می باشد  که از محدودیت حرکت انگشتان جلوگیری کند . انجام درست تمرینات دست به بازگشت مهارت دست در انجام کارهای ریز و بدست آوردن صحیح و مجدد عملکرد بسیار کمک کننده می باشد .

تحقیقات نشان داده اند که اعمال استرس و فشار کنترل شده بر روی تاندون دست چه بصورت فعال (خود بیمار )و چه بصورت غیر فعال (درمانگر )  ، رکند بهبودی و کلاژن سازی را تسهیل و تسریع مینماید . به همین ترتیب اعمال فشار بیش از حد بر روی تاندون نیز به تاندون آسیب زده و میتواند منجر به پارگی تاندون شود.

مراقبت و درمان زخم از عفونت جلوگیری نموده و روند التیام بافت آسیب دیده بستگی به میزان مراقبت و درمان زخم بیز دارد هر چه زودتر درمان زخم انجام شود بهبودی تاندون نیز سریعتر خواهد بود.

کنترل ورم دست پس از جراحی به بهبود بازگشت دامنه حرکتی مفاصل ، انگشتان و بافت نرم کمک شایان ذکری می نماید و کنترل ورم در روزهای اولیه پس از جراحی یکی ار نکات کلیدی در توانبخشی انگشتان دست می باشد.

کلینیک کاردرمانی مهراد واقع در نارمک و با دسترسی آسان برای اهالی محترم مناطق رسالت ، هنگام ، مجیدیه ، فرجام ، تهرانپارس ، سبلان ، نظام آباد ، تسلیحات ، تهران نو ، نیروی هوایی، پیروزی ، پاسداران ، شمس آباد و امام حسین با وسایل اختصاصی کاردرمانی دست به عنوان مرکز تخصصی دست آماده ارائه خدمات به بیماران با مشکل ناتوانی در عملکرد دست پس از شکستگی ، آسیب تاندون دست ، سکته مغزی ، ضربه مغزی ، ضایعه نخاعی ، ام اس ، تومور مغزی ، تومور نخاعی و پارکینسون می باشد.

 

کلمات مرتبط :

کاردرمانی دست – مرکز توانبخشی دست – بهترین کلینیک کاردرمانی دست – کاردرمانی در منزل – مرکز کاردرمانی در شرق تهران – کاردرمانی در نارمک – کاردرمانی در تهرانپارس – کاردرمانی در مجیدیه – کاردرمانی انگشتان دست